In Zweden is, net als in Nederland, Hemelvaartsdag de 40e dag na Pasen. Hemelvaart is een christelijke feestdag en wordt gevierd sinds het midden van de 4e eeuw. Op deze dag wordt de herdenking van de Jezus‘ opstanding gevierd. Het was in Zweden gebruikelijk om christelijke feestdagen in verband te brengen met niet-religieuze gebeurtenissen. Zo zijn er op Hemelvaartsdag ook 4 andere gebeurtenissen te vieren. Welke dat zijn lees je hieronder.
Första Metardag – eerste visdag van het jaar
Hemelvaartsdag wordt in de Zweedse folklore ook wel ‘första metardagen’ genoemd. Het is de eerste echte visdag van het jaar en volgens de traditie viste je van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. Het tijdstip dat de vissen op deze dag het beste bijten is volgens het bijgeloof de beste tijd van de dag dat de vissen ook de rest van het jaar zullen bijten. De vangst van deze dag was een voorbode voor de vangst van de rest van het jaar.
Tegenwoordig vinden er in Zweden door het hele land verschillende viswedstrijden en visevenementen plaats.
Barärmdagen – blote armen dag
In grote delen van Zweden werd deze dag historisch beschouwd als de eerste dag van de zomer en werd het "dag met blote armen" genoemd. De winterkleren werden opgeborgen en het was het startschot voor vrouwen om mouwloze katoenen jurken te gaan dragen.
Folknykterhetens dag – Nationale nuchterheidsdag
Jarenlang had de soberheidsbeweging in Zweden zich ingezet om een referendum over alcoholverbod te krijgen. In 1922 werd er uiteindelijk een referendum gehouden en met een kleine marge verschil was de uitkomst dat er geen algeheel alcohol verbod kwam. Drie jaar na het referendum werd er een dag voor nuchtere mensen georganiseerd. In 1882 werd er in Gotenburg ook al een grote nuchterheidsdemonstratie op Hemelvaartsdag georganiseerd, vandaar dat de Dag voor het nuchtere volk (Nykterhetsfolkets dag) in 1925 ook op Hemelvaartsdag werd gehouden. In 1946 veranderde de naam in de Nationale nuchterheidsdag (Folknykterhetens dag) om de doelgroep te verbreden.
Historisch gezien werd de dag gevierd door middel van vergaderingen, demonstraties en door het dragen van de witte roos, het kenmerk van de dag van nuchterheid. Tegenwoordig zijn er weinig tradities, maar op een aantal plaatsen worden nog activiteiten als concerten en barbecues georganiseerd.
Gökotta – Vroeg opstaan om naar de vogels te luisteren
Gökotta is een Zweedse traditie om bij zonsopgang een excursie te maken om naar de eerste geluiden van de koekoek (en andere vogels) van het jaar te luisteren. Dit gebeurt vooral op Hemelvaartsdag. Dit zou het moment zijn dat de koekoek voor het eerst weer te horen is.
Volgens de Zweedse folklore zou de koekoek de toekomst kunnen voorspellen. Je moet dan goed opletten waar het eerste geluid van de koekoek vandaan komt, dit zou voorspellen hoe het jaar eruit zou zien.
Geluid uit het noorden betekent verdriet, zorgen.
Geluid uit het oosten betekent troost.
Geluid uit het zuiden betekent een goede zomer en veel boter van het vee, of dood (afhankelijk van welke versje je leest).
Geluid uit het westen betekent geluk.
Een jong meisje kon ook het aantal ‘koekoeken’ tellen dat de koekoek liet horen, om erachter te komen over hoeveel jaar zij zou trouwen. Wanneer er een keer ‘koekoek’ te horen was betekende dit dat zij tegen het einde van het jaar zou trouwen. Maar wanneer de koekoek meer dan 10 keer ‘koekoekt’ gaat men ervan uit dat de vogel op de gekke tak zit en wordt er geen waarde gehecht aan zijn voorspelling.
Volgens de folklore moest je overigens niet met een nuchtere maag naar buiten gaan, wat het horen van (o.a.) de koekoek wanneer je honger had kon betekenen dat gedurende het jaar zou verhongeren. Als je ziek en zwak was zou deze toestand aanhouden of je zou de pech hebben om gek te worden. De enige remedie als je de vogelgeluiden toch op een nuchtere maag hoorde was om onmiddellijk in een gezonde boom te bijten, wat tot gevolg had dat de boom uitdroogde.
Johan Otto Hagström schreef onderstaand versje in 1749:
Östergiök är tröste-giök.
Väster-giök är bäste giök.
Nårr-giök är Sårg-giök.
Sör-giök (d. ä. Söeder-giök) är smörgiök.
Een moderner versje luidt als volgt:
Södergök är dödergök.
Östergök är tröstegök.
Nordegök är sorgegök.
Västergök är bästergök
Versje wat jonge meisjes opzeggen om aan de hand van het aantal koekoeken dat te horen is, te bepalen hoe lang ze nog ongehuwd blijft:
Giök, Giök,
Sitt på qvist,
Säg mig vist,
Hur’ många år,
Jag ogift går.
Klämdagar
Hemelvaart valt altijd op een donderdag. Hierdoor is de dag na Hemelvaart altijd een zogeheten klämdag. Een klämdag in Zweden is een werkdag die valt (geklemd zit) tussen een feestdag en het weekend of tussen twee feestdagen.
Scholen kunnen er zelf voor kiezen of een klämdag een vrije dag is of niet. Het is gebruikelijk dat leerlingen deze dag vrij zijn. Op de werkplek hangt het af van de betreffende cao. In principe is het een normale werkdag, maar er zijn bedrijven waar een klämdag een hele of een halve vrije dag is.
En tot slot wist je dat …
… de drie dagen direct voor Hemelvaartsdag lang zogenaamde wandeldagen waren waarop de priester en zijn gemeente over de velden liepen en baden voor een goede jaarlijkse groei. In 1772 werd deze gewoonte afgeschaft als gevolg van de verordening van koning Gustav III.
… Hemelvaartsdag werd beschouwd als een goede dag voor het vangen van vossenwelpen, omdat men dacht dat de vrouwtjesvos haar welpen mee naar buiten, de zon in, nam. Daarna waren ze gemakkelijk te vangen.
… het vroeger ook de dag was waarop jongeren, jongens en meisjes, anders strikt gescheiden, elkaar mochten ontmoeten zonder ouderlijk toezicht. In de normaal gesproken streng gecontroleerde boerenmaatschappij was dat dit een belangrijke gebeurtenis.
Reactie plaatsen
Reacties