Wegwijs in Zweden

Toen we ons huis kochten was er binnen nog geen stromend water en geen afvoer aanwezig. De eerste paar jaar hebben we wat eenvoudige oplossingen bedacht zodat er binnen toch water uit een kraan kwam en we konden douchen. We vonden het heel erg leuk om zo te starten, zonder de luxe die we vanuit Nederland kenden en die zo gewoon was. Veel eenvoudige handelingen zoals het nemen van een warme douche was opeens meer werk en koste wat voorbereiding. Ook het aanzetten van de wasmachine was meer werk dan alleen op de knop duwen.

In mei 2022 ben ik een weekje in m'n eentje naar Nederland geweest. Ik was al eerder een keer alleen met het vliegtuig van Amsterdam naar Gotenburg gevlogen en vanaf daar met de trein naar Skövde. Deze reis was goed bevallen, maar ik wil eigenlijk voor dit soort relatief kleine afstanden niet meer het vliegtuig nemen. In mijn eentje met de auto zag ik ook niet zitten dus ben ik gaan kijken naar de opties om met de trein te gaan. Van mei tot september rijdt er een nachttrein tussen Berlijn en Stockholm en dat klonk als een goeie optie om verder te onderzoeken.

Het is nu vårvinter (letterlijk vertaalt lentewinter) hier in Zweden, de periode dat de winter het einde nadert, de dagen weer langer worden, de vogels weer beginnen te zingen en dat je voelt dat de lente weer in aantocht is, ondanks dat er hier nog sneeuw ligt. We hebben inmiddels ook al weer de eerste kraanvogels gespot. Nog even en we lopen weer met blote armen en benen buiten. Een klein nadeel is echter dat met het mooie weer ook de teken (fästing in het Zweeds) weer wakker worden uit hun winterslaap en ze zich aan ons vastgrijpen als ze de kans krijgen. In Nederland hoor je veel over teken in combinatie met de ziekte van Lyme. Hier in Zweden zijn er ook gebieden waar je kans loopt om, naast de ziekte van Lyme,  TBE (teken encefalitis) te krijgen. TBE is net als Lyme een infectieziekte welke wordt overgebracht door teken en kan ontstekingen in de hersenen veroorzaken. In 2021 zijn er 533 gevallen van TBE gemeld en er zit al jaren een stijgende trend in het aantal gevallen.

Voordat wij begonnen met de aanleg van water naar ons huis en een septic tank kwam de uitvoerder langs voor een oriënterend gesprek. Wat wilden we, waar moest het aangelegd worden, maar natuurlijk ook wat gaat dat allemaal kosten? Toen wij naar een inschatting van de kosten vroegen kregen we de vraag of we recht hebben op 'rotavdrag', vrij vertaald ROT-aftrek. Wij hadden hier nog nooit van gehoord, maar weten inmiddels beter wat het is. We vertellen je er graag iets meer over.  

Er zijn verschillende kerst- en nieuwjaarsgroeten in Zweden, maar wanneer worden de verschillende uitdrukkingen nu gebruikt?

Het is vandaag precies 5 maanden geleden dat ik voor het laatst een blog heb geschreven. Hoogste tijd voor een update.

Rond 21 juni is de zomerzonnewende. Dit is het moment waarbij de zon, gezien vanaf de aarde, haar noordelijkste positie bereikt. De zon staat dan recht boven de Kreeftskeerkring en is de dag op zijn langst. Na deze datum keert deze schijnbare beweging om en worden de dagen weer korter.

Tijdens het laatste deel van de Middeleeuwen vochten Denemarken, Noorwegen en Zweden over wie de macht zou hebben in de Scandinavische landen. In 1397 ondertekenden de Scandinavische landen een overeenkomst die algemeen bekend staat als de Unie van Kalmar. Met de Unie van Kalmar vielen de drie Scandinavische koninkrijken Denemarken, Noorwegen en Zweden onder één monarch. Ze omvatte tevens IJsland, Groenland, de Faeröer, de Orkneyeilanden, de Shetlandeilanden, Sleeswijk, Holstein en Finland (gedeeltelijk). De drie koninkrijken bleven echter als zelfstandige staten bestaan en waren slechts verbonden door hun gezamenlijke monarch.

Ongeschreven regels zijn vaak cultureel bepaald, maar kunnen ook een religieuze achtergrond hebben. Het zijn afspraken die niet zomaar ergens terug te lezen zijn, maar het zijn handelingen die zo vanzelf sprekend zijn dat we nauwelijks merken dat ze er zijn. Het zijn de dingen die niet meer dan logisch en normaal gevonden worden. Een voorbeeld van een ongeschreven (Nederlandse) regel is bijvoorbeeld dat je in de rij van de kassa niet voordringt of dat je de warme maaltijd met bestek eet. Niet meer dan normaal zou je zeggen. Wanneer iemand zich niet aan ongeschreven regels houdt kan deze worden aangestaard of gemeden worden. Maar aangezien de ongeschreven regels niet overal hetzelfde zijn is het dus erg handig om de ongeschreven regels van Zweden te weten. Hier volgen 12 ongeschreven Zweedse regels die in ieder geval handig zijn om te weten:

Tot 2004 was tweede Pinksterdag (annandag pingst), net als in Nederland, een officiële feestdag (rode dag) in Zweden. De Zweedse regering besloot echter op 18 november 2004 om de Nationale Feestdag van Zweden (nationaldagen) tot officiële feestdag te maken. Maar de nieuwe feestdag zou geen extra vrije dag worden, maar moest in plaats van een andere feestdag komen. Naast de tweede Pinksterdag waren de alternatieven 1 mei, Hemelvaartsdag en Driekoningen (6 januari). Deze laatste was een sterke kandidaat en uiteindelijk ging het tussen Driekoningen en tweede Pinksterdag.

In Zweden is, net als in Nederland, Hemelvaartsdag de 40e dag na Pasen. Hemelvaart is een christelijke feestdag en wordt gevierd sinds het midden van de 4e eeuw. Op deze dag wordt de herdenking van de Jezus‘ opstanding gevierd. Het was in Zweden gebruikelijk om christelijke feestdagen in verband te brengen met niet-religieuze gebeurtenissen. Zo zijn er op Hemelvaartsdag ook 4 andere gebeurtenissen te vieren. Welke dat zijn lees je hieronder.

Moederdag is ter ere van alle vrouwen die moeder zijn en is bij uitstek de dag om moeder in het zonnetje te zetten en om er speciaal even bij stil te staan hoe waardevol en bijzonder zij is. Moederdag komt uit Amerika en is geïntroduceerd door Anna Jarvis. Zij wilde haar overleden moeder Ann Jarvis eren door een dag vast te stellen die alle moeders zou eren. De eerste algemene viering in Amerika vond plaats in 1908 en in 1914 werd het in Amerika een officiële feestdag. In de jaren erna is Moederdag ook naar Europa gekomen. In Nederland wordt Moederdag sinds ongeveer 1925 gevierd en valt op de tweede zondag in mei. Hier in Zweden werd Moederdag al een paar jaar eerder gevierd, voor het eerst in 1919 en is altijd op de laatste zondag van mei.

Vanaf de middeleeuwen werd 1 mei gevierd met festiviteiten en capriolen. Op 30 april vierde men het einde van de winter (Valborgsmässafton) en 1 mei werd beschouwd als het startschot voor de zomer. Dit was het moment voor de boeren om de dieren de wei in te laten. Er werd een nieuwe ouderling aangesteld door het dorpsteam en de gezamenlijke boekhouding werd geregeld. Ze sloten de dag af met festiviteiten, onder meer door ‘merg in de botten te drinken’, wat kon betekenen dat er bronwater, bier, cognac en soms berkensap werd gedronken.

In Zweden wordt op de laatste dag van april de Walpurgisnacht gevierd, ook wel  ‘Valborg’ genoemd. Valborg is een oude traditie die al terug gaat tot in de middeleeuwen. Daarnaast is 30 april ook de verjaardag van de huidige koning van Zweden, koning Carl XVI Gustaf (geb. 1946).

Het woord lagom is een typisch Zweeds woord en laat zich niet letterlijk vertalen in het Nederlands. Lagom laat zich omschrijven als precies goed, zoveel als nodig is. Niet te veel, niet te weinig. Lagom is persoonlijk en kan voor iedereen iets anders betekenen. En alles kan lagom zijn. Ons huis is voor ons lagom groot, maar voor een gezin met 2 kinderen zal het mogelijk te klein zijn. Wanneer het in de zomer 20 graden is, is het voor mij lagom warm. Mijn buurvrouw houdt van warmte en voor haar is 26 graden lagom. Aan de lijn zijn en jezelf af en toe trakteren op een klein stukje chocola kan ook heel lagom zijn.

Met de komst van de nieuwe donorwet in Nederland in 2020 hebben wij goed nagedacht over wat wij zelf willen en hebben een bewuste keuze gemaakt. Deze keuze hebben wij in het Nederlandse Donorregister vastgelegd. Maar nu zijn wij naar Zweden verhuisd en rijzen er vragen over hoe de donorwet in Zweden is en of deze ook voor ons geldt. Daarom 5 vragen en antwoorden over de donorwet in Zweden.

Al eerder schreef ik over de mogelijkheden om met de trein naar Zweden te reizen. Er komt vanaf deze zomer een trein optie bij. Er gaat een nachttrein rijden tussen Berlijn en Stockholm, met een tussenstop in Hamburg. Vanuit Nederland is het goed te doen om met de trein naar Hamburg te reizen, waarmee deze nachttrein een aantrekkelijke route is.

Fika is kortgezegd het houden van een koffiepauze met wat lekkers erbij. Maar een fika in Zweden is veel meer dan dat. Het houden van een fika staat centraal in de Zweedse cultuur waarbij het sociale aspect erg belangrijk is. Een fika kan thuis, in een lunchroom of bij een banketbakker plaatsvinden. Ook op de werkvloer kan het gebruikelijk zijn om een fika te hebben. Je neemt even een bewuste pauze van je activiteit om koffie (of thee, chocolade melk, sap, fris of water) te gaan drinken met collega’s, familie, vrienden, etc. Het is een informele aangelegenheid waarbij bestaande hiërarchieën niet meer gelden. Er wordt samen koffie gedronken ongeacht macht en positie en er wordt gezellig gekletst en informatie uitgewisseld. Vaak is er ook wat lekkers in de vorm van koek of zoete broodjes bij de koffie.

De paasweek, of "rustige week" zoals het in Zweden ook wel wordt genoemd, strekt zich uit van Palmzondag (de zondag voor pasen) tot en met 2e Paasdag. De dagen voor kerst hebben ook in Zweden een eigen naam.

Op zondag 3 september 1967 om 5.00 uur vond in Zweden de overgang plaats van rijden aan de linkerkant van de weg, naar rijden aan de rechterkant. Een van de grootste gebeurtenissen in de Zweedse autogeschiedenis wat een kostbare verandering was en waar een lange voorbereiding aan vooraf ging.

Drie weken geleden heb ik een pagina geschreven over de verschillende opties die er zijn wanneer je met de auto naar Zweden wilt reizen. Nu heb ik ook gekeken naar de mogelijkheden om met de trein of bus naar Zweden te gaan. Ik heb er zelf nog geen ervaring mee, maar zal ik de eerst volgende keer dat ik in mijn eentje naar Nederland reis toch eens goed naar deze opties gaan kijken. Want een lange zit is het toch, zowel met de auto, als met de trein of bus. Maar het scheelt wel als je niet het hele stuk alleen hoeft te rijden met de auto. Wanneer wij met z’n tweeën reizen zullen we toch sneller de auto nemen aangezien we dan meer spullen mee terug kunnen nemen naar Zweden.

Afgelopen jaren zijn wij regelmatig op en neer geweest naar Zweden en hebben hierbij verschillende routes genomen. De gekozen route hing vaak van verschillende factoren af zoals duur van de reis, bestemming en de kosten die we eraan wilden besteden.

Wij hebben vaak de vraag gekregen waar ons huis in Zweden is. En als we dan vroegen of ze Zweden een beetje kennen was het antwoord vaak nee. Tja, dan kan ik wel zeggen dat wij in Undenäs wonen, maar dat zegt dan nog niet zo heel veel als je er geen kaart bij hebt.